Wat zijn geneesmiddelenreclame en gunstbetoon?
Reclame maken voor geneesmiddelen mag niet zomaar. Daar gelden strenge regels voor. Dat geldt ook voor gunstbetoon, waaronder bijvoorbeeld betalingen van fabrikanten aan artsen kunnen vallen. Dit is in de wet verboden, op enkele uitzonderingen na.
Centraal staat dat de beslissing tot het voorschrijven, ter hand stellen of gebruik van een geneesmiddel gebaseerd moet zijn op gezondheidsbelangen. Zo’n beslissing moet niet onwenselijk beïnvloed worden door verkoopbevorderende activiteiten. Uitgangspunt is dat de patiënt of consument moet kunnen rekenen op objectieve voorlichting over een bepaald geneesmiddel en een integere keuze hiervoor.
Hoofdstuk 9 van de Geneesmiddelenwet gaat over reclame. De Geneesmiddelenwet verstaat onder reclame: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.
Voorlichting of informatie valt niet onder reclame. Het verschil tussen reclame en voorlichting/informatie is soms moeilijk te maken en hangt af van de situatie. De kern bij voorlichting/informatie is dat deze nodig is voor een goede medische behandeling. Denk hierbij aan de bijsluiter. Het geneesmiddel of het gebruik ervan wordt niet aangeprezen
Of een bepaalde uiting moet worden gezien als reclame, is niet afhankelijk van de afzender. Iedereen kan reclame maken: bedrijven, maar ook artsen, apothekers, of andere personen. De regels die de Geneesmiddelenwet stelt op het gebied van reclame gelden daarmee ook voor iedereen.
2 soorten reclame
De Geneesmiddelenwet maakt onderscheid tussen 2 soorten geneesmiddelenreclame:
- Reclame voor geneesmiddelen die op recept verkrijgbaar zijn;
- Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen.
Of een geneesmiddel met of zonder recept verkrijgbaar is, kunt u vinden in de geneesmiddeleninformatiebank van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
Reclame voor receptgeneesmiddelen
Het is verboden publieksreclame te maken voor geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn. Onder voorwaarden is reclame voor receptgeneesmiddelen richting beroepsbeoefenaren wel toegestaan.
In Nederland mag geen reclame worden gemaakt voor geneesmiddelen die niet zijn geregistreerd door Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) of het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
Ook is het verboden om misleidende reclame te maken en om reclame te maken die het rationele gebruik van een geneesmiddel niet bevordert. Bijvoorbeeld wanneer er in de reclame belangrijke informatie over het gebruik of de bijwerkingen van het geneesmiddel ontbreekt. Of wanneer positieve eigenschappen overdreven worden.
Rijksvaccinatieprogramma
Bij vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma mogen mensen in het belang van de volksgezondheid worden aangespoord om deel te nemen aan een inentingscampagne. Zie paragraaf 2, artikel 90 Geneesmiddelenwet.
Reclame gericht op beroepsbeoefenaren
Onder voorwaarden mag richting beroepsbeoefenaren wel reclame gemaakt worden voor receptgeneesmiddelen. Zo moet reclame de samenstelling, therapeutische indicaties, contra-indicaties, werking en bijwerkingen van het geneesmiddel bevatten. Ook moeten alle gegevens zodanig exact, actueel, verifieerbaar en volledig zijn dat de beroepsbeoefenaar de therapeutische waarde van het geneesmiddel kan beoordelen.
Gedragscode Geneesmiddelenreclame
De Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) heeft tot doel om door zelfregulering geneesmiddelenreclame gericht op beroepsbeoefenaren in goede banen te leiden. Hiertoe is de Gedragscode Geneesmiddelenreclame opgesteld die regels bevat voor reclame voor receptgeneesmiddelen en samenwerking tussen zorgaanbieders en farmaceutische bedrijven. Farmaceutische bedrijven kunnen bij de CGR advies en informatie vragen over de toepassing van de regels voor geneesmiddelenreclame bij marketing- en salescampagnes.
Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen
Publieksreclame voor geneesmiddelen zonder recept is toegestaan. Wel moet deze reclame aan bepaalde voorwaarden voldoen. Reclame-uitingen mogen nooit in strijd zijn met de bijsluitertekst. Ook mogen de eigenschappen van het geneesmiddel niet overdreven worden. Medische claims mogen alleen gebruikt worden als deze in lijn zijn met de geregistreerde indicatie (de toepassing).
De Keuringsraad beoordeelt reclame-uitingen voor zelfzorggeneesmiddelen. De raad gebruikt hiervoor de Code voor de Publieksreclame voor Geneesmiddelen.
Gunstbetoon
Naast reclame-uitingen is gunstbetoon ook een vorm van geneesmiddelenreclame. De Geneesmiddelenwet verstaat onder gunstbetoon: het in het vooruitzicht stellen, aanbieden of toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen.
Gunstbetoon is verboden, op een paar uitzonderingen na. Transparantie en redelijkheid vormen daarbij de basis.
De regels voor gunstbetoon zijn wederkerig: wat een gever niet mag geven, mag een ontvanger niet aannemen. Zowel bedrijven als artsen kunnen door de inspectie aangesproken worden als de betalingen die zij doen of aannemen niet aan de wet voldoen.
Nascholingen, congressen en bijeenkomsten
De vergoeding van deelname- en gastvrijheidskosten voor congressen, bijeenkomsten en nascholingen aan artsen is toegestaan, maar deze vergoeding moet beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is om aan de bijeenkomst deel te nemen. Bijvoorbeeld inschrijfkosten, reiskosten en verblijfkosten. De geboden gastvrijheid moet bescheiden zijn.
Belangrijk is onder andere de balans tussen wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke programmaonderdelen en of er sprake is van een passende locatie. Hiermee wordt bedoeld dat zo'n locatie qua uitstraling en faciliteiten ondergeschikt moet zijn aan het hoofddoel van de bijeenkomst. De locatie mag op zichzelf geen reden zijn om aan het evenement deel te nemen. Een luxe locatie (bijvoorbeeld een kasteeltje of landgoed) met uitgebreide faciliteiten, zal niet snel passend zijn voor een wetenschappelijke bijeenkomst.
Zie ook: Nacholingen, congressen en adviesraden.
Diensten van artsen aan farmaceutische bedrijven
Artsen mogen betaald worden voor diensten die zij verlenen voor een farmaceutisch bedrijf. Zoals het geven van lezingen of advisering. Hiervoor zijn maximale uurtarieven gedefinieerd en de dienstverleningsrelatie moet vooraf vastgesteld worden in een schriftelijke dienstverleningsovereenkomst. Ook moet de dienst van belang zijn voor de uitoefening van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst, de verpleegkunde of de verloskunst.
Financiële bijdragen en geschenken
Onder bepaalde voorwaarden is het voor farmaceutische bedrijven toegestaan financiële bijdragen te leveren aan innovatieve en/of kwaliteitsverbeterende zorgactiviteiten of -projecten. Die activiteiten moeten de directe of indirecte verbetering van zorg aan patiënten nastreven. Of ze moeten de bevordering van de medische wetenschap tot doel hebben. Een andere naam voor deze financiële bijdragen is sponsoring.
Het geven van geschenken aan artsen is enkel toegestaan wanneer deze van geringe waarde zijn en artsen ze kunnen gebruiken in de beroepsuitoefening.
Beslishulp
De Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) heeft de beslishulp Hoe blijf ik onafhankelijk ontwikkeld. Deze website is bedoeld voor zorgprofessionals die financiële relaties aangaan met farmaceutische bedrijven. De beslishulp helpt om te beoordelen of een financiële relatie voldoet aan de normen.
Transparantieregister Zorg
Om een patiënt of consument inzicht te geven in de financiële relaties die zijn/haar arts aangaat, wordt bepaalde informatie hierover openbaar gemaakt in het Transparantieregister Zorg.
Hoe handhaaft de inspectie?
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de naleving van de regels voor geneesmiddelenreclame. Het doel is ongewenste beïnvloeding voorkomen. Een patiënt moet erop kunnen vertrouwen dat hij een goed geneesmiddel krijgt waar hij beter van wordt. En niet de arts of de fabrikant.
Hoofdstuk 11 van de Geneesmiddelenwet gaat over handhaving. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft beleidsregels vastgesteld. In deze beleidsregels staat voor welke overtredingen een boete kan worden opgelegd. Ook staat er wat de hoogte is van de boete. Bovendien is hierin bepaald of de inspectie eerst een waarschuwing geeft, of direct overgaat tot het geven van een boete.
Het normbedrag voor een boete is € 150.000 voor grote bedrijven. De hoogte van de boete hangt af van de grootte van het bedrijf en de zwaarte en de ernst van de overtreding. Ook burgers kunnen een boete krijgen bij het overtreden van de regels voor geneesmiddelenreclame.
Inspectierapporten bekijken
Bekijk onze inspectierapporten geneesmiddelenreclame en gunstbetoon bij onze toezichtdocumenten. Klik (in het grijze vlak) op ‘Selecteer een zorgsector’ en kies voor ‘Geneesmiddelen, reclame en gunstbetoon’. Klik daarna op ‘zoek’.