Inspecties beëindigen intensief toezicht JJI’s
Wel nog zorgen om knelpunten JJI’s en om plaatsing van jongeren in huis van bewaring JC Zeist
De Inspectie Justitie en Veiligheid, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Inspectie van het Onderwijs beëindigen na 2 jaar hun intensieve toezicht op de justitiële jeugdinrichtingen (JJI’s). Volgens de inspecties is de afgelopen tijd veel ondernomen om de personele bezetting binnen de instellingen op peil te brengen. Het is nu in de eerste plaats aan Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) om te volgen hoe verdere maatregelen in de praktijk uitpakken. Beëindigen van het intensieve toezicht betekent niet dat er geen zorgen zijn. De inspecties houden de vinger aan de pols als het gaat om blijvende knelpunten als personele bezetting, arbeidsomstandigheden, het pedagogisch klimaat, onderwijs en de behandeling van jongeren. Ook volgen de inspecties de gevolgen van het plaatsen van jongeren in het huis van bewaring van Justitieel Complex Zeist (JC Zeist) als gevolg van het sluiten van RJJI Horsterveen.
Al 5 jaar spreken de inspecties hun zorgen uit over het capaciteits- en personeelstekort in de JJI's1 en de gevolgen hiervan voor de kwaliteit van de taakuitvoering en de veiligheid in de JJI’s. Vanwege die zorgen houden zij de laatste 2 jaar intensief toezicht op deze inrichtingen. Dit intensieve toezicht is primair gericht op de werking van het stelsel waarbinnen de JJI’s vallen en de maatregelen die zijn genomen door het ministerie van JenV als stelselverantwoordelijke. Met de erkenning van de minister voor Rechtsbescherming van de problemen die de JJI’s in hun taakuitvoering ondervinden en de maatregelen om de problemen het hoofd te bieden, is een belangrijke stap voorwaarts gezet.
De afgelopen tijd zijn verschillende extra maatregelen getroffen om de personele bezetting te verbeteren. Zo is bijvoorbeeld het aantal groepsleiders op de leefgroep verhoogd van 2 naar 3 en is er een maximum (30 procent) gesteld aan het aantal inhuurkrachten dat mag worden ingezet per instelling. Hiermee is volgens de inspecties de weg naar verbetering ingeslagen. Het is nu aan DJI om te volgen hoe de maatregelen uitpakken en aan de minister voor Rechtsbescherming om de Tweede Kamer hierover te informeren. Vanwege de extra maatregelen van de minister en monitoring door DJI beëindigen de inspecties hun intensieve toezicht. Wel blijven de inspecties de uitwerking van deze maatregelen met aandacht volgen. Zij zullen hiervoor, indien nodig, diverse locaties bezoeken.
Knelpunten
De inspecties vragen aandacht voor belangrijke knelpunten, bijvoorbeeld op het gebied van capaciteit. Zo leiden verbouwingen en aanpassingen binnen verschillende JJI’s tot verlies van hoog beveiligde JJI-plaatsen. De inspecties roepen de minister op om zo snel mogelijk te zorgen voor voldoende hoog beveiligde plekken voor nu en in de toekomst.
Een ander knelpunt is het alternatieve dagprogramma. Tijdens het intensieve toezicht stelden de inspecties vast dat het wettelijk aantal uren dagprogramma vanwege het personeelstekort was afgeschaald van 77 naar 62 uur per week. Zo’n alternatief dagprogramma kan als tijdelijke maatregel worden ingezet als er te weinig personeel is, zo heeft de minister voor Rechtsbescherming bepaald. Maar het moet geen structurele oplossing worden. Het is in het belang van de ontwikkeling en behandeling van de jongeren om een dagprogramma te volgen. Daarom blijven de inspecties het ‘tijdelijke karakter’ van deze noodmaatregel met aandacht volgen.
De arbeidsomstandigheden van de werknemers blijven ook een aandachtspunt. Het vinden van kwalitatief goed personeel blijft lastig. Personeelsverloop en ziekteverzuim leveren risico’s op voor voldoende kwantitatieve en kwalitatieve personele bezetting en daarmee de werkdruk. Daarnaast brengt de inzet van (onervaren) inhuurkrachten veiligheidsrisico’s met zich mee. Zij kennen de jongeren en hun problematiek minder, wat kan leiden tot een hoger risico op geweldsincidenten.
Sluiting RJJI Horsterveen en overplaatsing jongeren naar JC Zeist
De inspecties maken zich ernstig zorgen over de sluiting van RJJI Horsterveen en de gevolgen daarvan. DJI heeft besloten RJJI Horsterveen per 1 september 2023 te sluiten. De daar verblijvende jongeren worden in een huis van bewaring met volwassenregime geplaatst. Het gaat om jongeren van 18 jaar of ouder die in voorlopige hechtenis zitten omdat ze wachten op berechting via het adolescentenstrafrecht. Deze jongeren worden (gescheiden van volwassenen op 1 afdeling) binnen JC Zeist geplaatst. Dat is onwenselijk. Het gaat in tegen de pedagogische insteek van het jeugdstrafrecht, vinden de inspecties. Volgens het jeugdstrafrecht moeten het aanbod aan zorg, activiteiten, onderwijs en begeleiding gericht zijn op de ontwikkeling van de jongere. Een huis van bewaring is gericht op volwassenen en heeft een zeer beperkt dagprogramma, geen onderwijs en veel minder aanbod aan activiteiten. Om die reden hebben de inspecties DJI gevraagd hen te betrekken bij het plan van aanpak voor de plaatsing van de jongeren in JC Zeist. De inspecties bezoeken direct na opening de afdeling om zich een beeld te vormen van de actuele situatie. Zij houden ook een vinger aan de pols waar het gaat om mogelijke gevolgen voor andere JJI’s.
- In een JJI worden jongeren tot 23 jaar geplaatst die verdacht worden van een delict of hiervoor zijn veroordeeld. Zij moeten in een veilige omgeving intensieve begeleiding krijgen via passende behandeling, scholing en opvoeding. Het doel is voorkomen dat zij weer de fout in gaan als ze later vrij zijn.