Kwaliteit langdurige zorg voor ouderen thuis nog vaak onder de maat

Deze zorgaanbieders hebben een duidelijke visie op wat nodig is om langer thuis te blijven wonen. Deze zorgaanbieders leggen de nadruk niet op zorg, maar op welzijn. De kwaliteit van leven van de oudere staat centraal. Ze richten de langdurige zorg thuis echt anders in. Ze voeren met elke cliënt en zijn naasten ‘het goede gesprek’. Wat heeft de cliënt nodig om thuis te blijven wonen? Wat maakt voor de cliënt een fijne dag? Welke hulp kan het eigen netwerk bieden? Hoe is de belasting van de mantelzorger? Welke (digitale) zorg en ondersteuning is nodig van de zorgaanbieder? Zij bieden – alleen of samen met andere zorgaanbieders – een breed pakket aan begeleiding, dagbesteding, huishoudelijke hulp, maaltijden, vervoer, (digitale) zorg en verpleging en verzorging. Ze maken met elke cliënt en zijn netwerk afspraken over passende zorg en ondersteuning. 

Voorbeelden uit de praktijk

• Zorgaanbieder: om langer thuis te blijven wonen speelt welzijn een belangrijke rol. Wlz-zorg thuis geeft de ruimte om te kijken naar wat past bij de cliënt, wat zet je wel en niet in. Mooi is het resultaat wat je bereikt met de cliënt. Je kunt ervoor zorgen dat de cliënt langer thuis kan blijven of dat achteruitgang vertraagt. Dat geeft zorgverleners extra energie.
   
• Zorgaanbieder: we hebben per gemeente een apart Wlz- team gemaakt. Elk team heeft een wijkverpleegkundige, een verzorgende, een helpende plus en cliëntondersteuners. Aparte teams waren nodig voor collega’s om te snappen dat Wlz-zorg thuis echt ander werk is: heel erg gericht op de relatie.
   
• Zorgaanbieder: we bieden de huishoudelijke hulp bij Wlz-cliënten op een andere manier. Niet meer in 2 uur tijd het hele huis poetsen, maar vaker per week huishoudelijke taken uitvoeren, gecombineerd met begeleiding. De begeleider kijkt wat de cliënt nog zelf kan doen of wat de begeleider samen met de cliënt kan doen. Bijvoorbeeld samen de was opvouwen, dit is ook een vorm van dagbesteding.

Deze zorgaanbieders zorgen dat er 24 uur per dag zorg of hulp dichtbij is. Dat doen zij samen met het netwerk van de cliënt. Ze maken gebruik van digitale hulpmiddelen, als dat past bij de cliënt. Deze zorgaanbieders werken veel samen met huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en ggz-organisaties.

Ze zorgen ervoor dat zorgverleners voldoende deskundig zijn. En dat zij zijn voorbereid op complexere zorgvragen zoals dwaalgedrag, agressief gedrag of ouderen die zorg weigeren. Deze zorgaanbieders kunnen de zorg langdurig bieden, ook in de laatste levensfase.
Zij organiseren voor elke cliënt een vaste zorgverlener die alle zorg en ondersteuning aan deze cliënt coördineert. Vaak is dat een wijkverpleegkundige of een casemanager dementie, soms is dat een verzorgende of verpleegkundige die hiervoor extra is opgeleid. Deze zorgverlener bespreekt ook regelmatig met de cliënt en het netwerk of de zorg nog passend is. Bijvoorbeeld als de zorgvraag verandert of de grens van wat thuis nog kan dichterbij komt.

Voorbeelden uit de praktijk

• Zorgaanbieder: de nachtzorg organiseren we met andere organisaties uit de regio. Het toezicht in de nacht is nog wel een uitdaging. Enkele alleenwonende cliënten hebben een leefstijlmonitor met alarmering. Dit hulpmiddel signaleert afwijkende situaties ’s nachts. Dan krijgt het nachtteam een melding.
   
• Zorgaanbieder: we meten regelmatig de tevredenheid bij cliënten, maar betrekken daarbij ook de mantelzorgers of het netwerk. Bijvoorbeeld: niet alleen vragen hoe de dagbesteding bevalt voor de cliënt, maar óók voor het netwerk. Geeft dit de juiste verlichting voor de mantelzorger? Mantelzorg speelt gewoon een steeds grotere rol.
   
• Zorgaanbieder: we gaan zo lang mogelijk mee met de wens van de cliënt om thuis te blijven wonen. Of dat lukt is van veel factoren afhankelijk: waar iemand woont, is er een partner, is er moeilijk verstaanbaar gedrag, wat wil de cliënt, is het nog veilig? Soms durven we de verantwoordelijkheid niet meer te dragen of wordt het fysiek te zwaar voor zorgverleners. Dan gaan we in gesprek met de cliënt, de mantelzorger en de huisarts.

De inspectie ziet regelmatig zorgaanbieders die Wlz-zorg thuis bieden, maar niet goed hebben nagedacht over wat dit van hen vraagt. Bij deze zorgaanbieders ontbreken de juiste voorwaarden voor goede Wlz-zorg thuis. 

Zo organiseren ze geen 24 uur per dag zorg dichtbij de cliënt, hebben zij niet voldoende deskundige zorgverleners om complexe zorg te bieden en is de coördinatie van de Wlz-zorg thuis niet goed geregeld. Deze zorgaanbieders hebben weinig contact met de huisarts, een specialist ouderengeneeskunde of een ggz-deskundige. Hierdoor kunnen zij deze deskundigen niet snel inschakelen als dat nodig is. 

Bij deze zorgaanbieders ziet de inspectie weinig verschil tussen de wijkverpleging vanuit de Zvw en de Wlz-zorg thuis. De zorg sluit dan niet aan bij een cliënt die erg veel zorg en ondersteuning nodig heeft. Dit kan leiden tot overbelasting van mantelzorgers, groeiende problemen in de zorgsituatie, het stoppen van de zorg door de zorgaanbieder en acute opname van de cliënt in een verpleeghuis. 
Bij kleinere zorgaanbieders ontbreken de voorwaarden voor goede langdurige zorg thuis vaker dan bij grote zorgaanbieders.

Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) stelt vast of een oudere een indicatie voor Wlz-zorg krijgt en welke indicatie. Het CIZ zegt niet welke zorg en ondersteuning de oudere precies nodig heeft. Het is de taak van de zorgaanbieder om dit samen met de cliënt en het netwerk af te spreken. Zorgaanbieders hebben de ruimte om per cliënt af te spreken wat nodig is. Dat kan bij de ene cliënt vooral verpleging, verzorging en huishoudelijke hulp zijn en bij de andere cliënt vooral verzorging, dagbesteding en vervoer. Ouderen die onbekend zijn met Wlz-zorg thuis lopen het risico dat zij de zorg en ondersteuning krijgen die de zorgaanbieder te bieden heeft; niet wat de oudere nodig heeft.

Veel ouderen zijn blij dat zij met extra zorg en ondersteuning langer thuis kunnen blijven wonen. Er zijn ook ouderen voor wie een verpleeghuisopname wel nodig of gewenst is. Ouderen met de lichtste verpleeghuisindicatie (VV4) komen in veel regio’s op dit moment niet meer in aanmerking voor opname in een verpleeghuis. Een deel van hen heeft wel meer zorg en aandacht nodig dan zorgaanbieders bij deze indicatie thuis kunnen bieden. Het gaat bijvoorbeeld om ouderen met een heel klein eigen netwerk, die mentaal achteruitgaan. Voor deze ouderen is er op dit moment eigenlijk geen oplossing voor goede zorg.

Voorbeelden uit de praktijk 

• Zorgaanbieder: Als een cliënt een VV4-indicatie heeft en ook bijvoorbeeld insulinezorg krijgt, dan blijft er nauwelijks ruimte over om welzijn in te zetten.

Toch kan het ook anders, zo blijkt uit dit voorbeeld van een grote zorgaanbieder: 

• Een cliënt met een VV4-indicatie die cognitief achteruitgaat en eigenlijk echt niet meer thuis kan blijven wonen vanwege onverantwoorde zorg, bijvoorbeeld door ontbreken van informeel netwerk, nemen we soms toch op in één van onze verpleeghuizen. We starten dan in het verpleeghuis de diagnostiek om te kijken of er sprake is van dementie. 

Zorgkantoren maken in hun contracten met aanbieders van Wlz-zorg thuis afspraken over 24 uur per dag zorg dicht bij de cliënt. Deze afspraken zijn algemeen en zorgkantoren toetsen niet voor iedere cliënt hoe zorgaanbieders dit in de praktijk organiseren. 
De inspectie ziet regelmatig dat 24 uur per dag zorg dichtbij niet goed is geregeld voor cliënten. Afspraken ontbreken of zijn niet duurzaam. Zo vindt de inspectie de afspraak dat cliënten zo nodig ’s nachts de zorgbestuurder kunnen bellen, zeer kwetsbaar. 

Bij Wlz-zorg thuis is de rol van de wijkverpleegkundige niet vastgelegd. Bij wijkverpleging uit de Zorgverzekeringswet (Zvw) is dat wel het geval. Daar is de wijkverpleegkundige verantwoordelijk voor de indicatiestelling, het opstellen van het zorgplan en voor herindicaties. Ook bewaakt en bevordert de wijkverpleegkundige de kwaliteit van de zorg aan de cliënten. De Wet langdurige zorg is gericht op zorg in een zorginstelling. Nu Wlz-zorg ook in de thuissituatie geboden kan worden, zijn afspraken nodig over de rol van de wijkverpleegkundige bij deze zorg.

Langdurige zorg thuis is voor zorgverleners een nieuwe vorm van zorg. De inspectie hoort van zorgverleners dat zij blij zijn met de ruimte die Wlz-zorg thuis biedt om aan elke cliënt passende zorg en ondersteuning te bieden. Dit sluit aan bij hun motivatie om in de zorg te werken. 
Tegelijkertijd hoort de inspectie ook dat zorgverleners in complexe thuissituaties werken. Zo moeten zorgverleners intensief samenwerken met het netwerk van de cliënt. Ook hebben zij soms te maken met moeilijk of grensoverschrijdend gedrag. 

Enkele zorgaanbieders vertellen dat zij zorgverleners hierin scholen en ondersteunen. Ook krijgen zorgverleners bij moeilijke situaties bijvoorbeeld hulp van een wijkverpleegkundige of een casemanager dementie.