Lokale teams jeugdhulp werken verschillend; niet-vrijblijvend kader voor gemeenten nodig
Lokale teams die in gemeenten jeugdhulp bieden, werken nogal verschillend. Daardoor vormen zij op dit moment nog niet het landelijke fundament voor hervorming van de jeugdhulp en de jeugdbescherming. Er zijn wel mogelijkheden. Er is een niet-vrijblijvend kader van het kabinet nodig, waarmee de gemeenten hun lokale teams verder kunnen vormgeven. Ook de wachtlijsten in de jeugdbescherming en de specialistische jeugdzorg moeten verdwijnen. Want door die wachtlijsten kunnen lokale teams jeugdigen en hun ouders nu nog vaak niet optimaal verder helpen.
Dat schrijft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) na toezicht bij de lokale teams in 16 gemeenten. De inspectie keek in Borne, Capelle aan den IJssel, Den Bosch, De Wolden, Hoogeveen, Hoorn, Lelystad, Maastricht, Middelburg, Oldambt, Putten, Soest, Súdwest Fryslân, Terschelling, Zoetermeer en Zwolle.
De inspectie beschrijft welke vraagstukken er nog open liggen om van de huidige lokale teams een fundament te maken voor een hervormde jeugdzorg en jeugdbescherming, zoals staat in het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en de Hervormingsagenda jeugd. Het gaat om vraagstukken die sinds de komst van de lokale teams rond 2015 herhaaldelijk op tafel komen en waar geen eenvoudige oplossingen voor blijken te zijn.
Lokale teams werken met deskundige professionals
De inspectie ziet dat in de lokale teams deskundige professionals werken met tijd en aandacht voor gezinnen. Deze professionals brengen breed met een gezin in kaart wat hun krachten en wat hun zorgen zijn. Zij besteden aandacht aan het normaliseren van opvoedsituaties en kijken samen met het gezin en hun netwerk wat zij zelf kunnen doen. Er zijn richtlijnen beschikbaar op basis waarvan lokale teams hun werk kunnen doen.
De lokale teams laten veel variatie zien in hoe zij werken, waar zij sterk in zijn en waar verbeteringen nodig zijn. Bijvoorbeeld in de opdracht die de lokale teams hebben om wel of niet daadwerkelijk hulp te verlenen. En in de mogelijkheden voor professionals om met onveilige situaties in gezinnen om te gaan.
Over het geheel genomen vindt de inspectie verbetering nodig op een aantal punten, zoals het (alleen) spreken met jeugdigen en methodisch werken. Verbeteringen zijn ook nodig bij het voldoen aan een aantal wettelijke normen, zoals de directe toegang tot een onafhankelijke klachtencommissie en een vertrouwenspersoon. Ook de bestaande wachtlijsten in de jeugdbescherming en de specialistische jeugdhulp hebben hun weerslag op de mogelijkheden van de lokale teams om ouders en jeugdigen verder te helpen.
Een van de vraagstukken die de inspectie noemt is dat het in de praktijk erg moeilijk blijkt om vanuit een lokaal team hulp in te zetten en hier regie op te voeren bij onderliggende problematiek, bijvoorbeeld op het gebied van bestaanszekerheid (financiën en wonen).
Hervorming kost tijd, crisisaanpak nodig
De hervorming van de jeugdzorg en de jeugdbescherming (volgens het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en de Hervormingsagenda jeugd) kost tijd. Op korte termijn blijft een crisisaanpak nodig om jeugdigen en gezinnen nu al de zorg en bescherming te geven waar zij recht op hebben. Naast het duurzaam investeren in de lokale teams als basis voor een stevig en vereenvoudigd jeugdbeschermingsstelsel, samen met gemeenten en alle betrokken partijen. De inspectie wees daar al eerder (in september 2022) op, samen met de Inspectie Justitie en Veiligheid.
Symposium
Dit najaar organiseert de inspectie een symposium over de lokale teams in de jeugdhulp voor professionals en bestuurders.