Beeld van de wijkverpleging in 2022

1. Personeelstekort in de zorg

Zorgaanbieders in de wijkverpleging hebben te maken met een groeiend personeelstekort. Zorgverleners kunnen op minder collega’s een beroep doen en dat maakt het werk in de wijkverpleging moeilijker. De inspectie ziet dat vooral grotere zorgaanbieders werken aan oplossingen om zorg te blijven bieden die passend is. Binnen de veldnormen is vaak nog veel mogelijk. Als dit niet lukt, dan mag de zorgaanbieder van de veldnormen afwijken. De zorgaanbieder moet deze keuze kunnen onderbouwen, want de zorg moet veilig en verantwoord blijven. De inspectie geeft ruimte en vertrouwen aan zorgaanbieders om oplossingen uit te proberen die bij hun zorg en context passen. Zij roept organisaties op om de ruimte die er is te pakken en de zorg op nieuwe manieren te organiseren.

Meer lezen?

• In de publicatie Anders organiseren van ouderenzorg bij krapte op de arbeidsmarkt staan 6 voorbeelden van ouderenzorg die anders georganiseerd wordt.
• In de factsheet Zorg, jeugdhulp en toezicht in tijden van personeelstekorten licht de inspectie toe wat zij van aanbieders van zorg en jeugdhulp verwacht bij een groeiend tekort aan medewerkers. En hoe de IGJ hierin haar eigen rol ziet.

2. Langdurige zorg thuis

De meeste cliënten krijgen wijkverpleging op basis van de Zorgverzekeringswet (Zvw). Ongeveer 1 op de 10 cliënten heeft een indicatie voor langdurige zorg. Deze cliënten krijgen intensieve zorg thuis op basis van de Wet langdurige zorg (Wlz). De inspectie ziet dat steeds meer zorgaanbieders deze zorg bieden. Sommige aanbieders doen dit met speciale teams en zorgen voor de voorwaarden die nodig zijn om deze zorg goed te kunnen verlenen. Zij zijn bijvoorbeeld 24 uur per dag bereikbaar voor de cliënt. Ook zorgen zij dat de huisarts of de specialist ouderengeneeskunde genoeg betrokken is bij de Wlz-zorg thuis. Maar de inspectie ziet ook aanbieders Wlz-zorg thuis bieden, zonder dat deze voorwaarden aanwezig zijn. De inspectie gaat er extra op letten of deze voorwaarden aanwezig zijn bij zorgaanbieders die langdurige zorg thuis verlenen.

Lees verder op de pagina Toezicht op langdurige zorg bij ouderen thuis.

3. Nieuwe zorgaanbieders

Jaarlijks starten nieuwe zorgaanbieders in de wijkverpleging. De inspectie ziet dat de verschillen tussen nieuwe zorgaanbieders groot zijn. De meeste nieuwe zorgaanbieders hebben de voorwaarden voor goede zorg op orde. Een deel voldoet niet aan de voorwaarden. Zij hebben bijvoorbeeld niet genoeg deskundige zorgverleners om goede zorg te bieden aan cliënten. Of ze voldoen niet aan de eisen van medicatieveiligheid. Ook bewaken en bevorderen zij niet voldoende de kwaliteit van de zorg die zij bieden. De inspectie blijft erop toezien of nieuwe zorgaanbieders voldoen aan wetten, regels en veldnormen.

Lees ook het weblog van inspecteur Peer van Doormalen waarin hij vertelt wat hem opvalt tijdens inspectiebezoeken aan nieuwe zorgaanbieders.

4. Zorgfraude en zorgverwaarlozing

De meeste aanbieders van wijkverpleging doen hun best om goede zorg te leveren. Maar sommige zorgaanbieders hebben opzettelijk andere bedoelingen. Zij richten zich op geld verdienen, ten koste van de zorg aan kwetsbare cliënten. Voor die cliënten is er risico op zorgverwaarlozing. De cliënt ontvangt dan niet de zorg die de cliënt op basis van de zorgvraag en indicatie nodig heeft en mag verwachten.

De inspectie ontvangt regelmatig signalen of meldingen van zorgfraude en zorgverwaarlozing in de wijkverpleging. Die staan in het Rapport Signalen fraude in de zorg van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ). In dit verband werkt de inspectie samen met 8 andere organisaties om zorgfraude aan te pakken. De inspectie ziet dat fraudesignalen in de wijkverpleging het vaakst gaan over kleine zorgaanbieders. Als er mogelijk sprake is van zorgverwaarlozing, dan onderzoekt de IGJ de signalen en neemt waar nodig maatregelen. Ook als zorgaanbieders onvoldoende meewerken aan dit onderzoek.

Als zorgverleners in de wijkverpleging werken met een vals diploma of certificaat, is er duidelijk sprake van opzet. De invloed op de kwaliteit van zorg kan groot zijn, met risico’s voor cliënten. Daarom heeft de inspectie zorgaanbieders opgeroepen om te letten op valse diploma’s en VOG’s.

5. E-health

E-health is het gebruik van digitale zorgtechnologie om de zorg te ondersteunen of te verbeteren.
Het kan in de wijkverpleging bijdragen aan meer vrijheid en eigen regie voor cliënten en hun naasten. Digitale toepassingen voor zorgprofessionals kunnen ook (administratie)tijd besparen.
E-health kan zo ook bijdragen bij aan oplossingen voor het personeelstekort in de zorg voor mensen thuis.

De inspectie ziet dat vooral grote zorgaanbieders in de wijkverpleging verschillende vormen van e-health gebruiken. Zo werken ze met cliëntportalen, medicatiedispensers en beeldbellen. Ook elektronische toedienregistratie voor medicatie krijgt steeds meer aandacht. De zorgverlener tekent op deze lijst digitaal af als de medicatie is gegeven.
Kleinere zorgaanbieders krijgen de voorwaarden voor goede digitale zorg niet altijd op orde. Zij hebben bijvoorbeeld te weinig kennis over digitale zorg om dit (zorgvuldig) te kunnen gebruiken. Ook zijn ze vaak niet aangesloten bij een regionaal netwerk. Hierdoor kunnen ze niet meeliften met grote zorgaanbieders bij de invoering van digitale zorg.

Bij alle zorgaanbieders is informatiebeveiliging een aandachtspunt. Een risicoanalyse op dit vlak, bijpassende maatregelen en een proces om te toetsen of deze effectief zijn, ontbreken. De inspectie verwacht van zorgaanbieders dat zij hier aan werken.

Lees verder in de factsheet Wijkverpleging zoekt naar zorgvuldige omgang met e-health.

6. Onvrijwillige zorg thuis

Door de Wet zorg en dwang (Wzd) is het mogelijk om onvrijwillige zorg bij een cliënt thuis toe te passen. Wel staan er in de wet extra zorgvuldigheidseisen. Bijvoorbeeld dat de cliënt en diens familie bij vragen altijd bij de zorgaanbieder terecht kunnen. De inspectie ziet erop toe dat zorgaanbieders terughoudend en zorgvuldig omgaan met dwang in de zorg bij cliënten thuis. Bijvoorbeeld bij het gebruik van medicijnkluisjes of het afsluiten van deuren.

De inspectie ziet dat het bewustzijn over onvrijwillige zorg bij cliënten thuis is gegroeid. Tegelijkertijd ziet de inspectie dat zorgaanbieders en zorgverleners nog veel vragen hebben over de toepassing van de Wzd. Zorgverleners herkennen onvrijwillige zorg en verzet niet altijd of weten niet goed wat het is. Het is belangrijk dat zorgaanbieders praktijkgerichte scholing aanbieden aan zorgverleners over onvrijwillige zorg. De inspectie ziet verder dat kleine zorgaanbieders vaak niet betrokken zijn bij multidisciplinaire samenwerking in de regio.

Lees verder in de publicatie Bewustzijn groeit, juiste toepassing blijft achter over dwang in de ambulante zorg.

7. Hygiëne en infectiepreventie

Hygiëne en infectiepreventie zijn belangrijke voorwaarden voor veilige zorg in de wijkverpleging. Zorgverleners bezoeken op een dag verschillende cliënten. Als zij te weinig aandacht besteden aan hygiëne en infectiepreventie, kunnen zij infectieziekten overbrengen van de ene naar de andere cliënt. Ook lopen zorgverleners zelf een hoger risico op het krijgen van infectieziekten.

De inspectie ziet dat hygiëne en infectiepreventie bij een deel van de zorgaanbieders beter kan en moet. Voorzieningen voor handhygiëne, zoals een zeeppompje en desinfectiemiddel, moeten altijd beschikbaar zijn. Ook moeten zorgverleners beter weten wanneer zij handhygiëne moeten toepassen. Zorgaanbieders moeten verder zorgen dat zorgverleners voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen hebben, zoals handschoenen, mondkapjes en schorten. En dat zorgverleners weten hoe zij persoonlijke beschermingsmiddelen veilig moeten gebruiken.

In de factsheet Bewustzijn over infectiepreventie in de ouderenzorg is gegroeid, staan de resultaten van toezichtbezoeken aan 23 aanbieders van wijkverpleging en 23 verpleeghuizen rondom infectiepreventie.