Geneesmiddelen: verspilling voorkomen

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd vindt initiatieven voor hergebruik van overgebleven geneesmiddelen sympathiek. Maar deze initiatieven moeten wel binnen de wet passen. De wetgeving is belangrijk voor het veilig gebruik van geneesmiddelen door patiënten. 

Geneesmiddelen die eerder aan patiënten zijn meegegeven mogen niet opnieuw worden verstrekt 

De beste manier om verspilling van geneesmiddelen te voorkomen, is minder voor te schrijven. Vooral als een patiënt een medicijn voor het eerst krijgt. Artsen schrijven regelmatig een grote hoeveelheid van het geneesmiddel voor. Als de patiënt al na enkele dagen merkt dat het niet werkt of  bijwerkingen krijgt, dan moet het medicijn worden weggegooid. 

Zowel de arts als de patiënt kan hierop letten. Het advies is om te beginnen met een voorraad voor korte tijd als een patiënt een geneesmiddel voor het eerst krijgt.

Veilig gebruik

Patiënten die geneesmiddelen overhouden, kunnen deze inleveren bij de apotheek of bij een inzamelpunt van de gemeente. 

Apotheken, gemeenten of andere organisaties mogen geneesmiddelen die worden teruggebracht niet doneren aan patiënten in Nederland of elders in de wereld. Verder mogen apothekers geneesmiddelen die eerder zijn uitgegeven aan patiënten niet opnieuw aan anderen geven. Dit volgt uit de Geneesmiddelenwet die streng is. Dat is niet voor niets: de kwaliteit van de geneesmiddelen moet goed zijn en patiënten moeten dit veilig kunnen gebruiken.

In de Geneesmiddelenwet staat dat alle landen binnen de Europese Unie zorgvuldig en op dezelfde manier moeten omgaan met geneesmiddelen. Dit moet het gebruik van vervalste en niet deugdelijke geneesmiddelen voorkomen. Deze regels gaan zowel over het produceren, als over het verspreiden en uitgeven van medicijnen. Ook Nederland moet zich hieraan houden. Dit moet er voor zorgen dat medicijnen veilig zijn voor patiënten.

Alleen apothekers mogen een geneesmiddel aan patiënten geven. De apotheek mag deze geneesmiddelen alleen ontvangen van een fabrikant of groothandel die hiervoor een vergunning heeft. Er zijn bijvoorbeeld eisen gesteld aan de herkomst en bewaarcondities. En die eisen zijn voorwaarden voor veilig gebruik door patiënten. Kortom, een apotheek of gemeente moet dus geneesmiddelen die worden teruggebracht, vernietigen.

Apothekers die overgebleven geneesmiddelen terugsturen of onderling uitwisselen

Apotheken kunnen verspilling van (dure) geneesmiddelen het beste voorkomen met een goed inkoopbeleid. Dit betekent:  

• voldoende voorraad, maar niet te veel, én 
• inkoop ruim binnen de houdbaarheidsdatum.  

Als een apotheek een geneesmiddel over heeft, mag hij dat alleen terugsturen naar de ‘eigen’ groothandel. Dit is de groothandel die het geneesmiddel eerder aan de apotheek heeft geleverd. Deze groothandel mag dit geneesmiddel weer afleveren aan een andere apotheek. Voorwaarde is dat dit retour ontvangen geneesmiddel eerst is gecontroleerd op onder andere de veiligheidskenmerken, de bewaarcondities en de houdbaarheid.

Collega-apotheek zoeken

Het is wel mogelijk dat een apotheek die een geneesmiddel niet heeft, een apotheek zoekt die het wel op voorraad heeft. Deze collega-apotheek krijgt dan het recept van de patiënt, en levert niet alleen het geneesmiddel, maar geeft ook adviezen aan de patiënt over het gebruik. Dit kan alleen met instemming van de patiënt. 

Een voorbeeld van deze onderlinge uitwisseling is het digitale platform PharmaSwap.

Pilot met PharmaSwap

Het digitale platform PharmaSwap heeft binnen een door het Ministerie van VWS goedgekeurde pilot ervaring opgedaan met het faciliteren van apothekers die overgebleven geneesmiddelen willen uitwisselen.

Inmiddels is de pilot afgerond en is het digitale platform operationeel. PharmaSwap is een gesloten online marktplaats waarop apothekers vraag én aanbod van overgebleven medicatie kunnen delen. Het gaat om geneesmiddelen die eerder door apothekers zijn besteld en die onder gecontroleerde omstandigheden in de apotheek zijn bewaard. Deze geneesmiddelen waren niet meer nodig voor eigen patiënten. Via het digitale platform komt de apotheker die het geneesmiddel over heeft, in contact met de apotheek die het geneesmiddel nodig heeft.

Toezicht

Deelnemende apothekers en enkele groothandelaren mogen overgebleven geneesmiddelen aanbieden aan- en afnemen bij groothandels en apotheekhoudenden, via het digitale platform. Gebruikers van het digitale platform zijn zelf verantwoordelijk voor hun handelen, dat aan de wet- en regelgeving moet voldoen. De inspectie controleert tijdens reguliere toezichtbezoeken aan apotheekhoudenden en groothandelaren of dat ook gebeurt.