Cijfers meldingen seksueel grensoverschrijdend gedrag

Leeswijzer: cliënt betekent in deze tekst ook patiënt, jongere of kind. Zorgverlener betekent ook hulpverlener. Of iemand die in dienst of opdracht van een zorgaanbieder werkt.

• Het aantal meldingen bij de inspectie vertegenwoordigt een groter probleem blijkt uit onderzoek. Meer hierover leest u in Bescherm cliënten beter: preventie seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg hard nodig. 
• Zorgaanbieders zijn verplicht om ‘geweld in de zorgrelatie’ te melden bij de IGJ. Hieronder valt ook seksueel grensoverschrijdend gedrag van zorgverleners naar cliënten. Meer informatie over wanneer zorgaanbieders verplicht zijn te melden staat op Geweld in de zorgrelatie.

Aantal meldingen stabiel maar aantal contacten steeg in 2024

Het aantal meldingen dat de inspectie over (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners ontving steeg in de afgelopen jaren fors en stabiliseerde in 2024. Net als in 2023 ontving de inspectie 330 meldingen in 2024. Dit zijn officiële meldingen van zorgprofessionals én cliënten.

Het aantal contacten van het Landelijk Meldpunt Zorg van de inspectie met cliënten, naasten en betrokkenen over seksueel grensoverschrijdend gedrag steeg van 130 in 2023 naar 160 in 2024. Sommige contacten leiden tot een officiële melding bij de inspectie. Deze zijn meegeteld in het aantal meldingen hierboven. In andere gevallen wilde de persoon die contact zocht advies, of alleen vertellen wat er was gebeurd. Dit telt niet als een officiële melding.

Meer meldingen ggz, jeugdhulp, medisch-specialistische zorg en zorg aan justitiabelen

Ten opzichte van 2023 stijgt het aantal meldingen over (vermoeden van) seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg, jeugdhulp, medisch-specialistische zorg en zorg aan justitiabelen. In de eerstelijnszorg, gehandicaptenzorg en verpleging en verzorging daalde het aantal meldingen en in publieke gezondheidszorg bleef het aantal meldingen (nagenoeg) gelijk. 

Vooral meldingen over zorgverleners die zorg leveren in een instelling

De meeste meldingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag van een zorgverlener richting een cliënt gingen over de zorg die geleverd wordt tijdens een (vrijwillig) verblijf in een instelling (44%). Daarnaast ging 18% van de meldingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag dat plaatsvond tijdens een poliklinische behandeling of zorg in een eigen/vrijgevestigde praktijk, 13% over acute en/of gedwongen zorg en 9% over poliklinische zorg bij een instelling. 

Merendeel meldingen gaan over fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag

Bij 84% van de meldingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij de inspectie in 2024 is er sprake van fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bij 16% gaat het om niet-fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bij 31% van de meldingen is er sprake van meerdere soorten grensoverschrijdingen.

Wat verder uit de meldingen blijkt: 

• Bij 34% van de meldingen ging het over onnodig in- of uitwendig onderzoek of andere onnodige aanrakingen gedurende een zorgcontact. Bijvoorbeeld het aanraken van borsten of geslachtsdelen. 
• En 33% van de meldingen gaat over seksueel grensoverschrijdende contacten. Veel van deze gedragingen zijn mogelijk ook strafrechtelijk in te delen als aanranding of verkrachting. Bij 10% van deze meldingen gaf de melder zelf aan dat het ging om aanranding en bij 7% om verkrachting.
• Het maken van seksueel getinte opmerkingen en het versturen van seksuele berichten gebeurde bij 33% van de meldingen. Dit komt voor in alle zorgsectoren en wordt regelmatig gevolgd door fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag.
• Bij 7% van de meldingen werd gemeld over onnodige ontkleding van de cliënt tijdens een zorgcontact.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag zowel incidenteel als langdurig

In 38% van de ontvangen meldingen vond het seksueel grensoverschrijdende gedrag eenmalig plaats. In 29% van de meldingen gaf de cliënt aan dat het gedrag meerdere keren gebeurde. In 34% van de ontvangen meldingen vond het gedrag gedurende enkele weken, maanden of jaren plaats.

Meeste cliënten melden half jaar na gebeurtenis

De inspectie ontvangt 64% van de meldingen binnen een half jaar na de gebeurtenis. Maar soms komt een melding pas later. 10% van de cliënten meldt tussen 6 maanden tot 1 jaar. En 26% van hen doet de melding meer dan 1 jaar na de gebeurtenis. Hierbij zien we een stijging vergeleken met 2023.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag begon vooral tijdens de zorgrelatie

Bij 95% van de meldingen vond het seksueel grensoverschrijdend gedrag plaats tijdens de zorgrelatie. Bij 5% vond het gedrag plaats binnen de afkoelperiode. 

Meestal ontslag na melding, minder vaak aangifte

Een zorgverlener in dienst van een zorgaanbieder wordt vaak ontslagen als er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bij 71% van de verplichte meldingen door zorgaanbieders, was de arbeidsovereenkomst van de zorgverlener op het moment van de melding beëindigd.  

De melders zeggen bij 29% van de meldingen van plan te zijn aangifte te doen of hebben al aangifte bij de politie gedaan. Zorgaanbieders doen dit minder vaak dan de meldende cliënten. In de geestelijke gezondheidszorg en medisch-specialistische zorg vinden de minste aangiftes plaats.

Over begeleiders en artsen het meest gemeld 

In de meldingen die de inspectie ontvangt over de zorg aan cliënten, staan gegevens over de zorgverleners die betrokken zijn bij (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag. De meest opvallende informatie:

• Ruim één derde van de zorgverleners waarover is gemeld en waar de wet BIG van toepassing is, was BIG-geregistreerd. Voor de jeugdhulpverleners, had één vijfde een SKJ-registratie.
• Over deze zorgverleners werd in 2024 het meest gemeld: (1) begeleiders, (2) artsen, (3) verpleegkundigen, (4) fysiotherapeuten.
• 71% van de meldingen gaat over een mannelijke zorgverlener en 29% over een vrouwelijke zorgverlener.
• We ontvingen meldingen over zorgverleners in alle leeftijdscategorieën. De vrouwelijke zorgverleners waarover is gemeld zijn in vergelijking met de mannelijke zorgverleners jonger.

Zorgverleners erkennen het gedrag

In 44% van de meldingen erkende de zorgverlener het gedrag, in 8% erkende de zorgverlener het gedrag deels. Een deel van de zorgverleners erkende gedurende het onderzoek na de melding alsnog. Over 12% van de zorgverleners ontving de inspectie al eerder meldingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag.

^{Deze cijfers gaan niet over de meldingen jeugdhulp.}

Vaak jonge vrouwelijke cliënten

De meldingen die de inspectie ontvangt over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg, geven ook informatie over de cliënten. Wat hierbij opvalt:

• De inspectie ontvangt meldingen over cliënten in alle leeftijdscategorieën.
• Bij 45% de meldingen gaat het over vrouwelijke cliënten jonger dan 40 jaar.
• Bij de meldingen over de jeugdhulp (kinderen en jongvolwassenen) is twee derde van de slachtoffers vrouwelijk.

Cliënten melden vaak zelf bij zorgaanbieder of inspectie

Cliënten melden seksueel grensoverschrijdend gedrag vaak zelf (63%) bij de zorgaanbieder of de inspectie. Soms worden ze daarbij geholpen door een naaste. Omstanders hebben een belangrijke rol in het signaleren, ondersteunen of de cliënt helpen een melding te doen. Bij 15% van de ontvangen meldingen meldde een collega of een andere zorgverlener. In een aantal gevallen meldde de zorgverlener over zichzelf, of meldde het Openbaar Ministerie of een advocaat.